De sterke stijging van hun kosten maakt de marktomstandigheden uitdagend voor voedingsproducenten. Doorrekening van hogere kosten aan afnemers vergt tijd en door hogere prijzen kopen consumenten in de winkel minder en andere producten. Ondanks de hoge inflatie lijkt de vraag vanuit de foodservice markt vooralsnog stand te houden. Onze prognose is dat de productiegroei van de voedings- en drankenindustrie in 2023 stil valt en rond de 0% uitkomt. In algemene zin hebben A-merk fabrikanten momenteel vaker te maken met krimp van hun productievolumes dan fabrikanten van (vooral) huismerkproducten.
Voor 2024 voorzien we slechts beperkte ruimte voor productiegroei. Weliswaar zwakt de inflatie af, maar de economische groeiverwachtingen voor Nederland en Europa zijn zeer gematigd. Daarnaast wordt het voor de Nederlandse zuivel- en vleesindustrie gaandeweg lastiger om het productievolume te laten groeien door de beoogde krimp van de veehouderij.
De omzet van voedingsfabrikanten stijgt in 2023 sterk door alle prijsverhogingen. De grote hausse van prijsverhogingen lijkt echter wel ten einde. Per saldo zijn er momenteel veel minder producenten die aangeven in de komende maanden de prijzen te verhogen. Hoe afzetprijzen zich de komende maanden ontwikkelen is vooral afhankelijk van de wisselwerking tussen de veelal lagere marktprijzen voor agrarische grondstoffen en energie aan de ene kant en hogere loonkosten aan de andere kant. Breed gedragen prijsdalingen lijken ons niet aannemelijk ook omdat de verhoging van de lonen doorloopt in 2024. Door de structurele stijging van de lonen kan de business case voor automatisering en robotisering van delen van het productieproces positiever uitvallen.
Sinds begin 2021 zijn de consumentenprijzen van voedingsmiddelen gemiddeld met 27% gestegen. De prijzen van voedingsmiddelen lagen in juli ook nog iets hoger dan een maand eerder. In vergelijking met de eerste maanden van dit jaar zien we wel dat de toename van consumentenprijzen ook al wat afzwakt. Die trend komt mede doordat in enkele categorieën (zuivel, bier, plantaardige oliën & vetten) de prijzen iets daalden.
Door de hoge inflatie zijn er duidelijke verschuivingen in de vraag van consumenten. In heel Europa is er minder vraag naar A-merken terwijl er meer huismerk producten worden verkocht. Daarnaast kopen mensen vaker en meer bij discounters en minder via servicesupermarkten. Mede daardoor is het omzetaandeel van huismerken in Nederland inmiddels groter dan van A-merken. Waar grote beursgenoteerde fabrikanten over het algemeen krimpende productievolumes rapporteren kan er voor huismerkleveranciers wel sprake zijn van volumegroei.
Doordat consumenten hun voedseluitgaven gemiddeld genomen wat versoberen daalt de vraag naar meer margerijke producten. Daarnaast worstelen zeker de kleinere voedingsfabrikanten met het volledig doorberekenen van hun gestegen kosten aan afnemers. Beide ontwikkelingen komt de winstgevendheid niet ten goede. In hun oordeel over winstgevendheid zijn fabrikanten dan ook gemiddeld genomen negatief. In prijsonderhandelingen met afnemers speelt margebehoud, of margeverbetering, een belangrijke rol. Daarnaast richten bedrijven zich op kostenbesparingen en efficiencyverbeteringen. Bijvoorbeeld door minder nieuwe introducties te doen, door productielijnen meer te focussen op het kernassortiment en door met sommige productvarianten te stoppen.
De voedingsindustrie staat voor enorme uitdagingen: de energiecrisis, hogere inputkosten, eiwittransitie, circulariteit, CO2-reductie, gezonde voeding. Één ding is duidelijk: de sector zal nóg efficiënter moeten gaan werken. Ondanks de voedselinflatie worden niet alle hogere inputkosten doorbelast. Dat betekent dat de voedingsindustrie een deel van de margedruk zelf zal moeten dragen. Oplossingen zijn onder meer verdere digitalisering, automatisering en robotisering. Maar daar heb je wel de juiste mensen voor nodig. Als je kijkt naar de huidige arbeidsmarktkrapte wordt dat een hele kluif.
