Ontwerpen van verpakkingen

EXPERTISE Een verpakking is een tijdelijke toevoeging aan een product. Hij zorgt ervoor dat het product gebruikt kan worden. En dit uiteindelijk gebruiken valt nog wel eens tegen, omdat de verpakking zo lastig open gaat. Vaak lukt het wel, maar lang niet altijd van harte. De verpakking wil niet altijd meewerken en dat is toch wel raar. Het gebruiksgemak van een verpakking is namelijk al jaren een discussiepunt. Zo langzamerhand zou dit probleem toch opgelost moeten zijn? Hoe komt het dat er nog steeds zoveel lastig te openen verpakkingen zijn? Interessante gedachte om eens bij stil te staan.

Een verpakking, vooral voor voedingsmiddelen, is van nature een contradictionaire oplossing. De verpakking moet het product beschermen en afzonderen van de omgeving. Tegelijkertijd moet het gemakkelijk toegang verschaffen tot de inhoud. Dat is tegenstrijdig.

De bevolking verandert, dus ook de eisen die aan een verpakking gesteld worden. Er wordt gesproken van vergrijzing, maar vergrijzing zelf zal niet de grootste probleemveroorzaker zijn. De bevolking veroudert, maar ouderen van nu zijn anders dan die van twintig jaar geleden. Het aandeel ouderen dat steeds minder kan groeit uiteraard wel, maar de consumptie van deze mensen is ook weer niet zo groot.

Desondanks moeten vele verpakkingen ook gewoon door ouderen geopend kunnen worden. Een test van Universiteit Twente, uitgevoerd in een bejaardentehuis, toonde aan dat ouderen niet meer goed met de vingertoppen een treklip kunnen vastpakken. Hierdoor is het lastig een verpakking te openen.

Veel treklippen zijn dan ook veel te klein voor ouderen, omdat zij het hele voorvlak van de vingertop gebruiken. En zo zijn er nog veel meer praktische zaken op te pakken om te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan de zichtbaarheid van kunststof afscheurlipjes of de kleine randjes die dienen als aanzet voor het afscheuren. Ook de benodigde kracht om deze lipjes los te trekken mag niet vergeten worden. Dit kan alleen met onderzoek en dat wordt nog veel te weinig uitgevoerd.

Leesbaarheid is een ander probleem. Voorschriften vanuit de EC zeggen dat minimaal een 6 pts letter gebruikt moet worden. Dat is zelfs voor veel vijftig plussers te klein. En dan de lange regels met die kleine letters waardoor de regel al niet meer te volgen is. Hier zou ook eens ingegrepen moeten worden. QR codes kunnen veel oplossen, maar niet voor veel ouderen.

Een probleem dat ook speelt is dat veel mensen bij het benaderen van een verpakking niet zien wat ze moeten doen. Ze trekken als ze moeten draaien en draaien als ze moeten duwen. De ontwerper heeft het allemaal goed uitgedacht maar is een ding vergeten. Niet iedereen denkt zoals hij/zij zelf denkt. De vertaling van een beeld naar een beweging wordt door veel mensen anders ingevuld. Het antwoord hierop kan alleen maar gevonden worden door te testen. Intuïtief ontwerpen bestaat dan ook eigenlijk niet, gewoon testen en kijken wat het beste werkt, dat is wat er gebeuren moet.

Verpakkingsmachines worden voor jaren aangeschaft. Een verpakking die met deze machines gemaakt of gevuld kan worden is meestal niet zomaar meer te veranderen. Een pouch blijft een pouch en een cup met topseal zal niet zomaar een cup met deksel worden.

Als in het concept van de verpakking niet vanaf het begin het gebruiksgemak is meegenomen, dan blijkt het lastig te zijn dit er alsnog in te verwerken. Dan moeten er oplossingen aan de verpakking worden geplakt en die maken het niet altijd duidelijker of gemakkelijker.

Ook hier geldt dat testen inzicht geeft. En dat testen moet in een vroeg stadium uitgevoerd worden. Uiteraard met de doelgroep en op de juiste wijze opgezet. Mensen vragen om de verpakking te openen betekent dat ze zeer expliciet met de opdracht aan de slag gaan terwijl dit in werkelijkheid niet gebeurt. Het is beter te vragen of ze iets willen inschenken, uit de verpakking willen halen om dit aan te reiken etc. zodat ze impliciet aan het werk gaan. Dan is veel beter waar te nemen hoe ze met de verpakking omgaan.

Veroudering, het niet begrijpen wat er gedaan moet worden en investeringen die afgeschreven moeten worden. Dit zijn zo maar drie redenen die een rol spelen bij het ontwerpen van een gebruiksvriendelijke verpakking. Dit kan een ontwerper niet alleen uitvoeren. De van belang zijnde partijen moeten erbij betrokken worden vanaf de eerste schetsen tot aan de lopende verpakkingslijn.

Roland ten Klooster | Universiteit Twente

Bron: Beurscatalogus Foodpacking Event 2013