AI is aan een opmars bezig. Uit onderzoek van ING Research blijkt dat inmiddels ruim 40 procent van de Nederlanders recent ervaring heeft met het gebruik van generatieve AI. De ervaringen met AI van consumenten zijn veelal positief. Over de impact op de arbeidsmarkt zijn consumenten echter minder positief gestemd: 38% denkt dat er per saldo banen zullen verdwijnen vanwege AI. Toch vreest vrijwel niemand voor het volledig verdwijnen van zijn eigen baan. Wel verwachten werkenden dat hun baan verandert door AI. Dat op veel plekken werk zal veranderen door AI lijkt inderdaad onvermijdelijk, al is een eventuele vrees voor massaal baanverlies ongegrond.Zonder twijfel kunnen we stellen dat kunstmatige intelligentie – tegenwoordig beter bekend als Artificiële Intelligentie (AI) – de laatste tijd aan een enorme opmars bezig is. Hoewel AI al tientallen jaren in allerlei verschijningsvormen wordt toegepast, lijkt met de recente opkomst van generatieve AI (computersystemen, zoals ChatGPT, die nieuwe gegevens kunnen genereren in plaats van puur analyseren) een doorslaggevende stap gezet in de richting van toepassing op veel bredere schaal. Generatieve AI ontwikkelt zich in een razend tempo, heeft al op veel plekken in ons dagelijks leven een plekje weten te veroveren en heeft de potentie om zich nog veel verder te verspreiden, ook naar (werk)terreinen waar nu nog helemaal geen AI wordt toegepast. Zo kunnen we generatieve AI inmiddels beschouwen als een zogenaamde ‘general purpose technologie’. Tegelijkertijd moeten er, om het potentieel te benutten, ook nog wel een aantal obstakels worden genomen, bijvoorbeeld op het gebied van datakwaliteit, regulering en de noodzakelijke investeringen in infrastructuur en kennis.
Hoe ver AI inmiddels is doorgedrongen in onze maatschappij (op de werkvloer en in ons dagelijks leven) wordt duidelijk als we kijken naar de resultaten van de meest recente ING International Survey. Zo blijkt dat al vier op de tien Nederlanders (40%) generatieve AI wel eens heeft gebruikt in zijn of haar privéleven en een vergelijkbaar aantal voor het werk. Onder jongeren (18-24 jaar) ligt dit aantal nog veel hoger, twee derde (66%) van hen heeft ervaring met generatieve AI.
De ervaringen die consumenten met generatieve AI hebben opgedaan zijn veelal positief. Zo geeft een goed deel van de gebruikers (zowel privé of voor werk) aan dat zij generatieve AI ‘handig’ vinden. Zowel bij privégebruik (20%) als bij professionele toepassingen (38%) geven respondenten aan dat AI ze helpt om tijd te besparen. Slechts een relatief kleine groep gebruikers (respectievelijk privé 9% en werk 8%) geeft aan dat het gebruik van AI ze uiteindelijk tijd heeft gekost. Per saldo zijn ook meer gebruikers positief (28%) dan negatief (13%) over de kwaliteit van de resultaten die generatieve AI oplevert.
Hoewel consumenten zich dus over het algemeen vrij positief uitlaten over hun gebruikservaringen met AI, is hun algemene houding tegenover AI minder uitgesproken. Consumenten zien zowel ‘de kansen’ als ‘de gevaren’ van AI: zo is 43% van de ondervraagden het eens met het statement dat AI een gevaar voor de samenleving kan vormen, terwijl een vrijwel even grote groep AI als kans voor de samenleving bestempelt. De meerderheid van de consumenten verwacht ook dat AI hun leven verregaand zal gaan veranderen: maar liefst 54% van de consumenten verwacht een grote impact van AI op hun dagelijks leven de komende 5 jaar.
De arbeidsmarkt is een belangrijke plek waar de impact van AI duidelijk zichtbaar kan worden. Consumenten zijn per saldo niet positief gestemd over de impact van AI op de arbeidsmarkt: bijna vier op de tien (38%) denkt dat AI de komende jaren per saldo banen zal gaan kosten, slechts 9% verwacht dat AI extra banen oplevert. Toch denken veel werkenden niet dat AI direct ten koste zal gaan van hun eigen baan. Slechts 1% denk dat hun eigen baan zal verdwijnen. Bijna de helft van de werkenden (48%) verwacht dat door AI hun baan (deels) zal veranderen, een groep van 37% ziet geen of nauwelijks impact van AI op hun eigen job. Dit geloof in baanbehoud blijkt zelfs nog sterker onder respondenten die wat meer bekend zijn met AI en ook onder sommige beroepsgroepen zoals managers en technici.
De verdere opmars van AI zal een flinke impact hebben op de arbeidsmarkt. Deze impact van AI zal zich waarschijnlijk niet beperken tot lager geschoolde werknemers en routinematige taken (zoals bij eerdere technologische revoluties vaak het geval was), maar zal zich uitstrekken tot werkenden van alle niveaus en een veel grotere variëteit aan typen werk raken. Recente schattingen door het IMF komen erop neer dat zo’n 60% van de banen in de eurozone aan AI zal worden blootgesteld.
Ondanks de brede impact op de arbeidsmarkt lijkt volgens ING Research de vrees voor het verlies van een groot aantal banen niet gegrond. Allereerst zal de verder opmars van AI tijd kosten en de impact stapsgewijs voelbaar worden. De arbeidsmarkt zal dus ook tijd hebben zich hieraan aan te passen. Daarnaast is het belangrijk om het volledige plaatje te bekijken en niet alleen te focussen op het werk dat verandert en soms zelfs overbodig zal worden. Tegelijkertijd levert AI namelijk, zowel direct als indirect, ook banen op: extra banen direct gerelateerd aan AI (bijvoorbeeld in de ICT-sector); gloednieuwe (nog niet bestaande) banen, waarvan we de naam nu nog niet kennen (wie had er veertig jaar geleden van een ‘social media manager’ gehoord?); extra werk in sommige dienstensectoren, omdat we door toepassing van AI welvarender worden. Kortom: door AI zullen we banen zien veranderen, maar er blijft werk.
